"ωραίο είναι αυτό που μας κάνετε. Αλλά σε τι θα μας χρησιμεύσει;"
Κάνε κλικ για να ακούσεις αυτό το ποστ σε podcast.
Ακολούθησε το podcast με τις Ιστορίες από την Αίθουσα 9 στο Spotify, τα Apple podcasts ή τα Google podcasts και ενεργοποίησε τις ειδοποιήσεις για να μη χάσεις καμία ιστορία!
Ομολογώ ότι από τότε, την έχω ακούσει ξανά αυτή την ερώτηση. Μάλιστα έχω παρατηρήσει ότι, όσο περνάνε τα χρόνια, την ακούω όλο και πιο συχνά και από ολοένα και μικρότερους μαθητές. Την πρώτη φορά αισθάνθηκα ένα μικρό σοκ. Αλλά δε μου αρέσει να απορρίπτω τις σκέψεις των μαθητών μου, τουλάχιστον όχι πριν κάνω έστω μια ελάχιστη προσπάθεια να καταλάβω από πού μπορεί να προέρχονται και τι εκφράζουν.
Το σοκ είχε περισσότερο να κάνει με το ότι δεν ήμουν προετοιμασμένος να αντιμετωπίσω μια τέτοια ερώτηση από τόσο μικρής ηλικίας μαθητές. Η πρώτη σκέψη ήταν φυσικά ότι αναπαράγει απλά κάτι που άκουσε στο σπίτι. Πιθανόν να ίσχυε αυτό, αλλά για να το αναπαράξει, ήταν κάτι που του φάνηκε σημαντικό ή κάτι που τον άγγιξε. Άρα, οι σπόροι της σκέψης για το αν αυτό που μαθαίνει στο σχολείο θα του είναι χρήσιμο υπήρχαν ήδη στο μυαλό του.
Όταν μπαίνεις στο παιχνίδι της εκπαίδευσης (χωρίς ποτέ να είσαι πραγματικά προετοιμασμένος γι' αυτό), αρχικά χρειάζεται να ακουμπήσεις κάπου. Εμπιστεύεσαι πολύ τους παλιότερους και τις συμβουλές τους, αρκετά τα βιβλία και τα εγχειρίδια, και λίγο το ένστικτό σου.
Δεν απάντησα ακριβώς στην ερώτηση, αλλά αποφάσισα να τη διερευνήσω λίγο. Τον ρώτησα τι εννοούσε με τη λέξη "χρήσιμο". Χρήσιμο είναι μόνο κάτι που χρησιμοποιείς πρακτικά, όπως οι οδηγίες για να συναρμολογήσεις ένα παιχνίδι; Είναι κάτι που θα σου εξασφαλίσει πράγματα, όπως η απάντηση σε ένα γρίφο σε ένα παιχνίδι περιπέτειας; Είναι μήπως κάτι που σε κάνει καλύτερο άνθρωπο, κάτι που σε βοηθάει να σκεφτείς διαφορετικά; Η απάντηση ήταν "χρήσιμο κύριε, ας πούμε στη δουλειά μας"!
Επειδή δεν επρόκειτο να ψάξει για δουλειά στο τέλος της Δ´ δημοτικού, γελάσαμε λίγο στην τάξη, καταλήξαμε σε μια γενική διαπίστωση τύπου "ό,τι μαθαίνεις είναι καλό" και λήξαμε τη συζήτηση. Αλλά η ζημιά είχε γίνει. Από τότε, πάντα μέσα μου προέκυπτε αργά η γρήγορα η ερώτηση. Αυτό που ετοιμάζω είναι χρήσιμο στους μαθητές μου; Αυτό το κεφάλαιο θα τους χρησιμεύσει πραγματικά; Αυτή η άσκηση, που τους δυσκολεύει τόσο, έχει ποια πρακτική χρησιμότητα ακριβώς τελικά; Ανακάλυψα ότι υπήρχαν πολλές περιπτώσεις στις οποίες η απάντηση ήταν εύκολα και γρήγορα αρνητική. Υπήρχαν πράγματα που δίδασκα επί χρόνια επειδή υπήρχαν στο βιβλίο ή στην ύλη, χωρίς να έχω διαπιστώσει ότι έχουν κάποια χρησιμότητα, έστω στο επίπεδο της δεξιότητας. Όταν μπαίνεις στο παιχνίδι της εκπαίδευσης (χωρίς ποτέ να είσαι πραγματικά προετοιμασμένος γι' αυτό), αρχικά χρειάζεται να ακουμπήσεις κάπου. Εμπιστεύεσαι πολύ τους παλιότερους και τις συμβουλές τους, αρκετά τα βιβλία και τα εγχειρίδια, και λίγο το ένστικτό σου. Δε σου περνά καν από το μυαλό να αμφισβητήσεις κάτι που το ΒΙΒΛΙΟ επέλεξε να συμπεριλάβει στην ύλη.
Με τα χρόνια, αποφάσισα να φιλτράρω αυτά που διδάσκω με μια λίστα με τρία βασικά κριτήρια: 1) είναι σχετικό (relevant); 2) είναι εφαρμόσιμο (applicable); και 3) είναι αξιομνημόνευτο (memorable);
Χρειάζεται πολύς χρόνος, και ίσως ένα γεγονός σαν την ερώτηση του μικρού μαθητή μου, για να σε κάνει να ανακόψεις αυτή την μηχανική πορεία από το κεφάλαιο 1 προς το κεφάλαιο 10 και να αναρωτηθείς: σε τι χρησιμεύει αυτό που διδάσκω; Τι τους μαθαίνει πραγματικά; Και φυσικά, αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να φτάσουμε στο άλλο άκρο, εκεί που η γνώση έχει αξία μόνο σαν χρηστικό και ανταλλάξιμο αγαθό. Η εκπαίδευση συμπεριλαμβάνει πολύ περισσότερα πράγματα από δεξιότητες. Για παράδειγμα, ένα απόσπασμα ταινίας, ένα λογοτεχνικό κείμενο, μια εκπαιδευτική επίσκεψη ή μια χειροτεχνία μπορούν να είναι χρήσιμα σε ένα τελείως διαφορετικό επίπεδο από μια άσκηση κατανόησης κειμένου ή ένα writing plan. Αυτό που είναι σημαντικό να αναρωτηθείς πριν ξοδέψεις τον πολύτιμο (και πάντα λίγο) χρόνο της τάξης πάνω σε μια δραστηριότητα είναι αν αυτό που προσφέρει στους μαθητές σου και σε σένα αξίζει τον κόπο και το χρόνο που θα χρειαστεί.
Με τα χρόνια, αποφάσισα να φιλτράρω αυτά που διδάσκω με τρία βασικά κριτήρια: 1) είναι σχετικό (relevant); 2) είναι εφαρμόσιμο (applicable); και 3) είναι αξιομνημόνευτο (memorable); Δεν διδάσκω φυσικά μόνο τα πράγματα που πληρούν και τα τρία κριτήρια. Συνήθως αξιολογώ και βάζω προτεραιότητες, ή κατανέμω το χρόνο ανάλογα με το πόσα κριτήρια πληρούνται και σε ποιο βαθμό. Αποφεύγω όμως να συμπεριλάβω στο μάθημά μου πράγματα που δεν πληρούν κανένα από τα τρία αυτά κριτήρια. Πιο αναλυτικά:
Είναι σχετικό; Αυτή την ερώτηση άρχισα να την κάνω πριν αλλάξουν τα βιβλία για τη διδασκαλία των Αγγλικών για πρώτη φορά από τότε που διορίστηκα. Στα παλιά βιβλία, σε ένα από τα πρώτα μαθήματα στο βιβλίο της Δ' δημοτικού, για να βοηθήσει τους μαθητές (;;) είχε φωτογραφία από τον Ποπάυ και την Όλιβ, από τους Gypsy Kings, και από τον Ντόναλντ Ντακ. Κανένας απολύτως από τους μαθητές μου σε δύο σχολεία δεν είχε την παραμικρή ιδέα ποιοι ήταν οι πρώτοι δύο. Λιγότεροι από τους μισούς αναγνώριζαν τον Ντόναλντ Ντακ, χωρίς φυσικά να τον θεωρούν σημαντικό ή γνωστό ήρωα. Τελικά, όσο κι αν δε μ' αρέσει, έχει νόημα να διδάξω στους μαθητές του 2020 πώς να γράφουν διευθύνσεις σε έναν φάκελο; Κι αν ναι, πόσο χρόνο και σημασία να δώσω σε κάτι τέτοιο; Η εμπειρία μου έχει δείξει ότι τα μικρά παιδιά μαθαίνουν καλύτερα όταν το αντικείμενό τους είναι έστω και λίγο σχετικό με την καθημερινή τους εμπειρία.
Είναι εφαρμόσιμο; Αυτή η ερώτηση με βοήθησε αρχικά να ξεδιαλέξω δραστηριότητες που τα παιδιά θα έβρισκαν αδύνατον να ολοκληρώσουν χωρίς το δάσκαλο ή αδύνατον να αναπαράγουν. Μερικά πράγματα φαίνονται εντυπωσιακά στην τάξη, αλλά αν δεν μπορεί ο μαθητής να τα αναπαράγει ούτε στο ελάχιστο, έχουν απλή διακοσμητική αξία. Με βοήθησε επίσης να οργανώσω την παρουσίαση ενός αντικειμένου με τρόπο ώστε να μη χρειάζονται παραπάνω εξηγήσεις όταν θα επιχειρούσαν να το κάνουν μόνοι τους στο σπίτι. Τέλος, αποφάσισα ότι, κατά την προσωπική μου εκτίμηση, ένα σημαντικό κομμάτι της γνώσης που παίρνουν στο σχολείο θα πρέπει να αφορά σε δεξιότητες που θα τους χρειαστούν σε διαφορετικά επίπεδα στη ζωή τους μετέπειτα, δεξιότητες πρακτικές, επικοινωνίας, ζωής. Με αυτό το κριτήριο άρχισα να διαλέγω αντικείμενα, δραστηριότητες και κομμάτια ύλης που θεωρούσα ότι μαθαίνουν κάτι εφαρμόσιμο στους μαθητές μου. Αυτό συμπεριελάμβανε φυσικά και την προσέγγιση ενός λογοτεχνικού κειμένου ή μια συζήτηση για την κριτική ανάλυση μιας διαφήμισης.
Είναι αξιομνημόνευτο; Ένα πράγμα που βασανίζει, νομίζω, κάθε δάσκαλο, είναι το γιατί οι μαθητές του ξεχνούν αυτά που τους μαθαίνει και πώς θα τους κάνει να θυμούνται περισσότερα. Στο κάτω-κάτω της γραφής, δεν έχει ιδιαίτερο νόημα να διδάξεις κάτι σχετικό, εφαρμόσιμο και χρήσιμο αν στο τέλος του μήνα κανείς δε θυμάται ότι το έμαθε. Αυτή η ερώτηση με βοήθησε όχι μόνο να ανακαλύψω ποιες πληροφορίες "μένουν" περισσότερο στη μνήμη των μαθητών, αλλά κυρίως, με ποιους τρόπους θα μπορούσα να διδάξω σημαντικά πράγματα ώστε να περάσουν στην μακροπρόθεσμη μνήμη των μαθητών και να γίνουν κτήμα τους. Επίσης, μου έδωσε το πάτημα να συμπεριλάβω πράγματα στη διδασκαλία μου που μπορεί να μη δείχνουν χρήσιμα ή εφαρμόσιμα με την πρώτη ματιά, αλλά σίγουρα θα ήταν αυτά που θα θυμούνταν οι μαθητές μου πιο ζωντανά, όπως οι δραστηριότητες για το Halloween.
Φυσικά, το ένα κριτήριο χρησιμεύει και στο να ισορροπεί το άλλο. Για παράδειγμα, ένα μάθημα για το TikTok θα ήταν απολύτως σχετικό, θα ήταν όμως μη χρήσιμο, μη εφαρμόσιμο και αξιομνημόνευτο για τελείως λάθος λόγους. Ένα τρίωρο μάθημα προφοράς αφιερωμένο στα αγγλικά φωνήεντα θα ήταν απολύτως εφαρμόσιμο και χρήσιμο. Αλλα αφόρητα κουραστικό και ελάχιστα θα παρέμενε στη μνήμη των μαθητών, εκτός ίσως από το πόσο βαρέθηκαν.
Τα τρία αυτά κριτήρια είναι πολύτιμος οδηγός για μένα, και πάντα προσπαθώ να τα χρησιμοποιώ σε συνδυασμό για να αποφύγω κακοτοπιές και να γλιτώσω χρόνο. Και σίγουρα μου δίνουν λίγο παραπάνω credit σε ότι αφορά το αν οι μαθητές μου αισθάνονται πραγματικά ότι μαθαίνουν ουσιαστικά στην τάξη μου. Γιατί, όπως και να το κάνεις, το πιο σημαντικό συστατικό στην αποτελεσματική μάθηση είναι το κίνητρο.
Comments